آموزههای پکن؛ از اتکا به خود تا استقلال و اقتدار غذایی
به گزارش وبسایت پیمانکار به نقل از خبرگزاری مهر، چین امروز آمار جدیدی درباره وضعیت امنیت غذایی خود منتشر کرده است. حسین شیرزاد، تحلیلگر توسعه کشاورزی، در یادداشتی اختصاصی برای این وبسایت نوشت که جمعیت چین در سال ۲۰۲۳ به ۱.۴۱ میلیارد نفر رسید. این رقم نسبت به سال قبل، حدود ۲.۰۸ میلیون نفر کاهش یافته است (بدون احتساب هنگکنگ، ماکائو و تایوان).
رشد جمعیت این کشور در سال ۲۰۲۲ منفی شد و بسیار کمتر از پیشبینیهای قبلی بود. این روند باعث کاهش جمعیت در سن کار و افزایش نسبت سالمندان شده و چالشهای جدی در زمینه پیری جمعیت، بهویژه در مناطق روستایی، ایجاد کرده است. حدود سی سال پیش، لستر آر. براون پرسش کلیدی «چه کسی چین را تغذیه خواهد کرد؟» را مطرح کرد. طی سه دهه گذشته، دولت چین همواره تأمین امنیت غذایی و افزایش مقاومت در برابر خطرات این حوزه را در اولویت برنامههای سیاسی خود قرار داده است. از یک سو، توانایی چین برای تأمین غذای جمعیت عظیم خود بر امنیت غذایی جهان تأثیرگذار است و از سوی دیگر، شرایط سیاسی و فرهنگی این کشور، مقامات را به تضمین تأمین مواد غذایی ملزم میکند.
سیاستهای حفاظتی چین از زمینهای کشاورزی
در چین، حفاظت از زمینهای کشاورزی و جلوگیری از توسعه بیرویه شهرها، بهویژه با اجرای دقیق سیاستهای حمایتی، برای حفظ زمینهای قابل کشت ضروری است. برای مثال، سیاست «خط قرمز» که از ۱۲۰ میلیون هکتار زمین کشاورزی محافظت میکند، در حفظ ظرفیت تولید محصولات کشاورزی نقشی حیاتی داشته است. این سیاستها از بین رفتن زمینهای حاصلخیز به دلیل شهرنشینی و صنعتیشدن را کاهش میدهند.
روند تولید مواد غذایی در چین طی سالهای گذشته یک منحنی S شکل را دنبال کرده است. این روند از سال ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۵ به تدریج افزایش یافت، سپس از دهه ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ ثابت ماند و از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ رشد سریعی را تجربه کرد. تا سال ۲۰۱۶، حجم تولید مواد غذایی چین به ۶۴۰ میلیون تن رسید که معادل هدف پیشبینیشده دولت برای سال ۲۰۳۰ بود. با این حال، رشد تولید در پنج سال اخیر (۲۰۱۵-۲۰۲۰) متوقف شد و نرخ رشد تولید برنج و گندم کمتر از سایر غلات بود. حجم تولید مواد غذایی در سال ۲۰۲۰، بسیار بیشتر از پیشبینی لستر آر. براون در سال ۱۹۹۵ بود.
پس از انتخاب دونالد ترامپ، حمایت قاطع دولت چین از کشاورزی برای دستیابی به خودکفایی اهمیت زیادی یافت و به امنیت غذایی جهانی کمک کرد. بر اساس دادههای برنامه جهانی غذا، شاخص گرسنگی چین در «منطقه آبی» قرار دارد که مشابه کشورهای اروپایی و آمریکایی است و نشاندهنده درصد بسیار پایین سوءتغذیه در این کشور است.
امنیت غذایی چین؛ مسئلهای فراتر از مرزها
امنیت غذایی چین تنها یک مسئله داخلی نیست، بلکه پیامدهای مهمی برای بازارهای جهانی غذا، تجارت و پایداری محیط زیست دارد. در سال ۱۹۹۵، لستر آر. براون در کتاب خود با عنوان «چه کسی چین را تغذیه خواهد کرد؟» به احتمال وقوع یک بحران غذایی اشاره کرد. تا سال ۲۰۰۴، چین از یک صادرکننده به یک واردکننده خالص غذا تبدیل شد و چالشهای غذایی خود را در سطح جهانی مطرح کرد. از آن زمان، بحثها درباره تأمین غذای چین، از جمله «نظریه تهدید غذایی چین»، افزایش یافته است.
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) سه سطح برای خودکفایی غذایی تعریف کرده است: زیر ۸۰ درصد (کسری غذا)، بین ۸۰ تا ۱۲۰ درصد (خودکفایی) و بالای ۱۲۰ درصد (مازاد غذا). نرخ خودکفایی غذایی چین از ۱۰۱.۸ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۷۶.۸ درصد در سال ۲۰۲۰ کاهش یافته است. پیشبینی میشود در صورت عدم اتخاذ تدابیر لازم، این رقم تا سال ۲۰۳۵ به ۶۵ درصد برسد.
موانع خودکفایی چین در تأمین امنیت غذایی
وابستگی روزافزون به واردات برای تأمین اقلام غذایی کلیدی، وضعیت امنیت غذایی چین را پیچیدهتر کرده است. عواملی مانند از دست دادن زمینهای قابل کشت، استفاده از بذرهای کمبازده، افزایش هزینههای تولید داخلی و نگرانی از ایمنی محصولات محلی، مصرفکنندگان را به سمت کالاهای وارداتی سوق داده است. در نتیجه، چین از سال ۲۰۰۴، با وجود تولید بالای داخلی، به یک واردکننده خالص مواد غذایی تبدیل شده است.
سیاست پایداری در تولید غلات
تولید کل غلات در چین پس از ۹ سال پیاپی بالای ۶۵۰ میلیون تن، در سال ۲۰۲۴ برای اولین بار به ۷۰۰ میلیون تن رسید. تولید بالای گندم، برنج و ذرت از عوامل اصلی این افزایش بوده است. در حال حاضر، عرضه و تقاضا در این کشور متعادل است و خودکفایی تا حد زیادی محقق شده است. با این حال، «خودکفایی» یک استاندارد حداقلی است و با «تقاضا» که یک معیار واقعبینانهتر است، تفاوت دارد.
چین اکنون از نظر امنیت غذایی ملی در بهترین دوره تاریخی خود قرار دارد. استراتژی ذخیرهسازی غلات، امنیت غذایی را تضمین میکند، اما سیستم عرضه کشاورزی این کشور همچنان با کاستیهای ساختاری مواجه است. علاوه بر غلات اصلی، بسیاری از محصولات دیگر مانند انواع گوشت، سبزیجات و سایر محصولات کشاورزی برای تأمین تقاضای داخلی به واردات وابسته هستند.
آمار تولید و واردات محصولات کشاورزی در چین
بر اساس دادههای اداره کل گمرک چین، در سال ۲۰۲۴، کل واردات غلات به ۱۵۷.۵۳ میلیون تن رسید که نسبت به سال قبل ۲.۳ درصد کاهش داشت، اما همچنان سومین سال پرواردات در تاریخ این کشور بود. بیشترین کاهش واردات مربوط به سه غله اصلی بود:
* گندم: واردات ۱۱.۱۸ میلیون تن (کاهش حدود ۸ درصدی)
* برنج: واردات ۱.۶۲۵ میلیون تن (کاهش حدود ۳۷ درصدی)
* ذرت: واردات ۱۳.۷۶ میلیون تن (کاهش حدود ۴۹ درصدی)
بر اساس آمار تولید در سال ۲۰۲۴، نرخ خودکفایی برای هر سه محصول گندم، برنج و ذرت به بیش از ۹۰ درصد رسیده است. نرخ خودکفایی گندم تقریباً ۹۲.۸ درصد، برنج حدود ۹۹.۲ درصد و ذرت حدود ۹۵.۵ درصد بود.
با این حال، نرخ خودکفایی برای سایر غلات پایین است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۴، چین ۱۴.۲۴ میلیون تن جو وارد کرد که یک رکورد تاریخی و ۲۵.۸ درصد افزایش نسبت به سال گذشته بود. نرخ خودکفایی این محصول تنها ۱۷.۶ درصد است. همچنین، ۸.۶۶ میلیون تن سورگوم وارد شد که ۶۶ درصد افزایش داشت. نرخ خودکفایی این محصول نیز ۱۸.۸ درصد است که وابستگی بیش از ۸۰ درصدی به واردات را نشان میدهد.
چین در تأمین محصولاتی مانند لبنیات، پنبه، شکر، دانههای روغنی و گوشت نیز با شکاف در خودکفایی مواجه است. نرخ خودکفایی برای لبنیات، پنبه و شکر بالای ۷۰ درصد است، اما همچنان شکافی نزدیک به ۳۰ درصد وجود دارد که از طریق واردات تأمین میشود.
دانههای روغنی، بهویژه سویا، بیشترین وابستگی به واردات را دارند. چین بزرگترین واردکننده سویای جهان است و بیش از ۶۰ درصد تجارت جهانی این محصول را به خود اختصاص داده است. در سال ۲۰۲۴، واردات سویای این کشور به ۱۰۵.۰۳ میلیون تن رسید که ۶.۵ درصد افزایش داشت. در مقابل، تولید داخلی سویا تنها ۱۹ میلیون تن بود که نرخ خودکفایی حدود ۱۵.۲ درصد و وابستگی خارجی بیش از ۸۰ درصد را نشان میدهد.
واردات سایر دانههای روغنی مانند روغن آفتابگردان، کلزا و پالم در سال ۲۰۲۴ کاهش یافته است، اما وابستگی به واردات همچنان بالاست. نرخ خودکفایی روغن کلزا حدود ۶۰ درصد است، در حالی که مصرف داخلی روغن پالم و روغن آفتابگردان تقریباً به طور کامل به واردات وابسته است.
در بخش گوشت، نرخ خودکفایی گوشت گاو در سال ۲۰۲۴ حدود ۷۳ درصد بود و ۲۷ درصد نیاز از طریق واردات تأمین شد. نرخ خودکفایی برای گوشت مرغ و بره بالای ۹۰ درصد است.
چین یک واردکننده خالص میوه نیز محسوب میشود. در سال ۲۰۲۴، کل واردات میوه به ۷.۶۸۷۱ میلیون تن رسید که ۲.۱۷ درصد افزایش داشت. واردات گیلاس نیز با ۲۳ درصد افزایش به ۴۵۱ هزار تن رسید.
منبع: خبرگزاری مهر
نوشته های مشابه
