هجوم مردم به شمال برای امنیت و آب/ جنگ ۱۲ روزه و خشکسالی موجب افزایش چشمگیر خرید ملک در استان‌های گیلان و مازندران شده است

به گزارش پیمانکار به نقل از «هم‌میهن»، بررسی‌های میدانی از مشاوران املاک در رشت و برخی دیگر از شهرها و روستاهای اطراف نشان می‌دهد که بازار ویلا و زمین در استان گیلان پس از شروع جنگ با افزایش تقاضا و قیمت‌ها مواجه شده است. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند فشار بر خریداران محلی، تغییر در بافت بومی منطقه و تغییر الگوهای سرمایه‌گذاری شود. همچنین، افزایش تعداد مسافران و حضور مداوم آن‌ها نگرانی‌هایی را درباره آسیب به محیط‌زیست، تأمین انرژی و کالاهای اساسی ایجاد کرده است.

حضور مسافران در شهرهای شمالی دیگر محدود به تعطیلات رسمی یا آخر هفته‌ها نیست. برخلاف سال‌های گذشته، با شروع سال تحصیلی، شهرهای شمالی همچنان شاهد تردد خودروهایی با پلاک‌های استان‌های مختلف ایران هستند. این حضور مداوم افراد غیربومی پیامدهایی مانند افزایش ترافیک، مشکلات در تأمین کالاهای اساسی و آسیب به محیط‌زیست به دلیل عدم مدیریت مناسب زباله‌ها را به دنبال دارد.

نگرانی اصلی ساکنان بومی و کارشناسان، تأمین انرژی در استان‌های شمالی است. با تمدید تعطیلی پنجشنبه‌ها در استان گیلان، این نگرانی‌ها بیشتر شده است. در مرداد و شهریور امسال، قطعی برق در بسیاری از مناطق شهری رشت به چهار ساعت در روز هم رسید که با قطعی آب نیز همراه بود. بسیاری از ساکنان بومی دلیل این مشکلات را حضور مسافران و استفاده بی‌رویه از کولرهای گازی در ویلاها می‌دانستند که باعث اختلال در مدیریت برق شده بود. اکنون، با افزایش تقاضا برای خرید زمین و خانه در شمال کشور، ترس از ناتوانی در مدیریت منابع در آینده افزایش یافته است.

یکی از کارشناسان اداره برق استان گیلان به «هم‌میهن» گفته است که پست‌های برق در استان، به‌ویژه در روستاها، بر اساس تعداد ساکنان هر منطقه برنامه‌ریزی شده‌اند. به دلیل هزینه‌بر بودن توسعه خطوط و افزودن ترانسفورماتورها، مصرف خانوارهای مسافر در خانه‌ها یا ویلاها نیز بر روی همان پست‌های قبلی اعمال می‌شود. به عبارت دیگر، بار یک خاور بر روی یک نیسان قرار داده می‌شود. بنابراین، برای تأمین برق استان با افزایش حضور مسافران، باید تعداد پست‌های برق افزایش یابد، اما به دلیل هزینه‌بر بودن این پروژه، هنوز تصمیمی در این زمینه گرفته نشده است.

استان گیلان یکی از تولیدکنندگان برق در کشور است و مازاد تولید دارد، اما با افزایش حضور مسافران، این نگرانی وجود دارد که برای تأمین برق استان نیاز به تغییراتی در سیستم توزیع کشوری باشد. به گفته یکی دیگر از کارشناسان اداره برق گیلان، ظرفیت استان با توجه به شرایط موجود نیاز به افزایش دارد، اما اولویت‌های مهم‌تری در سطح کشوری وجود دارند. اختلال در تأمین برق برای شهروندان استان‌های شمالی یا سایر استان‌ها و مسافران، در مقایسه با اختلال در تأمین برق تهران و مکان‌های سیاستی و امنیتی، اولویت کمتری دارد.

بسیاری از فعالان محیط‌زیست حضور گسترده مسافران را بسیار آسیب‌زا می‌دانند. علاوه بر نگرانی از تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی به باغ برای ساخت ویلا، مدیریت زباله در رشت که بدون حضور مسافران هم با مشکل مواجه است، در کنار کمپینگ در جنگل‌ها یا ساحل دریا بدون نظارت و محدودیت، باعث شده است که کارشناسان نسبت به تشدید بحران‌های زیست‌محیطی در گیلان هشدار دهند. آن‌ها معتقدند که ادامه این روند می‌تواند تعادل اکولوژیکی مناطق جنگلی و ساحلی را برهم بزند.

با وجود همه این نگرانی‌ها، تقاضا برای خرید ملک در استان‌های شمالی در حال افزایش است. بسیاری از خانواده‌ها و سرمایه‌گذاران، شمال کشور را به عنوان مقصدی امن و مطمئن برای سرمایه‌گذاری یا زندگی انتخاب می‌کنند. در دوران جنگ نیز افراد زیادی به سمت استان‌های شمالی آمدند و احتمالاً از همان زمان به فکر یافتن مکانی امن برای خود افتادند. ترس از وقوع جنگ دوباره یا فرار از خشکسالی و آلودگی هوا، بسیاری را به فکر تهیه یک پناهگاه انداخته است.

به گفته مشاوران املاک، افزایش قیمت از سوی فروشنده‌ها صورت می‌گیرد و با توجه به بالا بودن تقاضا، احتمال ادامه افزایش قیمت‌ها وجود دارد. کارشناس فروش یک دفتر مشاور املاک در منطقه گلسار رشت، افزایش قیمت ملک در استان گیلان را صرفاً مربوط به مناطق اطراف رشت می‌داند. او معتقد است که استان‌های شمالی در زمینه افزایش قیمت املاک تصمیم‌گیرنده نیستند و رفتار متقاضیان سایر استان‌ها و بازار مسکن در آن استان‌ها، باعث تغییر قیمت در بازار مسکن استان‌های شمالی می‌شود. بیشتر متقاضیان خرید زمین و ویلا در ماه‌های اخیر، از استان‌های تهران، البرز، آذربایجان شرقی و اصفهان بوده‌اند.

تحلیل رفتار متقاضیان از سوی مشاوران املاک نشان می‌دهد که خریداران برای یافتن گزینه‌های ارزان‌تر به روستاهایی روی آورده‌اند که چندان شناخته‌شده نیستند و توریستی نیستند. با این وجود، افزایش قیمت زمین حتی به این روستاها نیز رسیده است. برای مثال، یک ویلا که پیش از جنگ به قیمت سه میلیارد تومان برای فروش گذاشته شده بود، پس از جنگ به قیمت چهار میلیارد و 300 میلیون تومان به فروش رفت.

تنوع قیمت خانه در مناطق شهری رشت نیز توجه خریداران را جلب کرده است. قیمت خانه در رشت حتی در یک محله اما در دو کوچه متفاوت، می‌تواند تفاوت چشمگیری داشته باشد. این تنوع قیمت‌گذاری به نفع خریداران غیربومی است. به جز چند محله محدود، سایر محله‌ها از بافت مناسب و امنی برخوردارند و قیمت‌های مناسبی هم دارند. به عنوان مثال، در حالی که یک خانه 200 متری نوساز در بلوار گلسار رشت به قیمت 36 میلیارد تومان به فروش گذاشته شده است، می‌توان در نقطه دیگری از شهر، خانه‌هایی با متراژ پایین‌تر را با قیمت کمتر از سه یا دو میلیارد تومان پیدا کرد.

با این حال، به گفته مشاوران املاک در محله‌های اصلی رشت، رفتار بسیاری از فروشنده‌ها، به‌ویژه در مناطق شهری، پس از افزایش قیمت‌ها تغییر کرده است. بسیاری از بومی‌ها، زمین‌های خود را در روستاهای اطراف رشت برای فروش گذاشته‌اند و قیمت آپارتمان در خود رشت افزایش نیافته است. این در حالی است که متقاضیان زیادی برای خرید آپارتمان وجود دارند، اما فروشندگان به دلیل افزایش تقاضا فعلاً قصد فروش ندارند و به نظر می‌رسد منتظر افزایش بیشتر قیمت‌ها هستند.

این افزایش قیمت ملک در استان گیلان برای بسیاری از بومی‌ها ناراحت‌کننده است. جوان‌هایی که از نبود امکانات رفاهی و مهم‌تر از همه، نبود کار در روستاهای خود ناراضی هستند، فروش زمین‌های خود را تنها راه رسیدن به شهرهای بزرگ‌تر برای یافتن کار و دسترسی به امکانات رفاهی می‌دانند.

محمود، جوانی از روستای گفشه که با مادر کشاورزش زندگی می‌کند، نمونه‌ای از مهاجرت روستاییان به شهر است. او می‌بیند که برادرانش و بسیاری از خانواده‌های اطراف، زمین‌های به ارث رسیده خود را فروخته‌اند تا به رشت بروند. این جابه‌جایی نه از سر بی‌علاقگی به روستا، بلکه به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی و نبود امکانات اولیه است. بسیاری از این افراد با وجود دلبستگی عمیق به زادگاه خود، مجبورند آن را ترک کنند و در نهایت هم با پول حاصل از فروش زمین، توان خرید خانه‌ای مناسب در رشت را ندارند. این چرخه، هم باعث خالی شدن روستاها می‌شود و هم فشار مضاعفی بر بازار مسکن شهری وارد می‌کند.

مشکلات شهری را نمی‌توان تنها به حضور گسترده مسافران نسبت داد؛ مشکل اصلی نبود ظرفیت و زیرساخت کافی در استان است که با افزایش جمعیت، ناکارآمدتر می‌شود. ورود جمعیت بیشتر، کمبودها را تشدید می‌کند. بحران ترافیک جاده‌ای نیز تهدیدی جدی برای بومی‌ها است؛ خانواده‌هایی که در روستاهای اطراف جاده تهران-شمال زندگی می‌کنند، در مواقع اضطراری امکان دسترسی سریع به خدمات یا رسیدن به عزیزان خود را ندارند.

ساحل که با خانواده خود در رشت زندگی می‌کند، نگران تغییر بافت محلی شهر و روستاها است. او می‌گوید شهر رشت آمادگی پذیرش این حجم از مسافر را ندارد و با افزایش تعداد خریداران غیرمحلی، بافت محلی هم تغییر می‌کند.

رسول که به تازگی یکی از زمین‌های پدری‌اش را در روستای خود به یک خریدار تهرانی فروخته، می‌گوید برای خرید خانه در رشت نیاز به پول دارد و به همین دلیل زمین‌های خود را می‌فروشد. مشاور املاکی که در روستای رسول کار می‌کند نیز همین حرف را می‌زند: گیلانی‌ها بیشتر به دنبال خرید خانه و آپارتمان در شهرهای رشت، لاهیجان، انزلی و لنگرود هستند. بنابراین، افزایش قیمت ویلاها و زمین‌ها در واقع به نفع فروشنده‌ها است، اما تا زمانی که قیمت ملک در خود شهرها افزایش پیدا نکند.

کیاداوود اسفندیاری، کارشناس سرمایه‌گذاری، معتقد است که تمایل مردم برای خرید ملک در استان‌های شمالی ریشه‌های متعددی دارد که صرفاً مربوط به جنگ اخیر یا احساس ناامنی نیست. او خشکسالی را یکی از مهم‌ترین دلایل این تمایل می‌داند و می‌گوید که خشک شدن مناطق مرکزی و جنوبی ایران باعث شده است که تعداد زیادی از مردم برای خرید زمین به استان‌های شمالی هجوم بیاورند.

اسفندیاری کاهش ارزش پول ملی را دلیل دیگری برای تمایل مردم به خرید ملک می‌داند. مردم ناچار هستند که برای حفظ ارزش دارایی خود، بخش زیادی از سرمایه خود را در ملک نگهداری کنند.

او همچنین برخورد مناسب و مساعد جوامع محلی در استان‌های شمالی را در تداوم این جریان مؤثر می‌داند و معتقد است که تمایل مردم برای خرید ویلا و زمین، ریشه در رفتارهای حاکمیت نسبت به این موضوع دارد.

اسفندیاری درباره تبعات افزایش خرید زمین در استان‌های شمالی معتقد است که این موضوع را نمی‌توان خوب یا بد ارزیابی کرد و نوع برخورد با این پدیده تعیین‌کننده است. اگر به این موضوع به چشم فرصت نگاه شود و مدیریتی آگاهانه وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به رونق شود. ورود سرمایه‌گذاران به مناطق شمالی کشور می‌تواند منجر به افزایش اشتغال شود و علاوه بر این، فروشندگان نیز سرمایه‌ای به دست می‌آورند که اگر بتوانند آن را بهبود ببخشند، رفاه بیشتری به دست می‌آورند.

اسفندیاری از دست رفتن زمین‌های کشاورزی را مهم‌ترین پیامد افزایش خرید زمین در استان‌های شمالی عنوان می‌کند و می‌گوید که اندک زمین‌های کشاورزی در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان نیز از بین می‌روند و هیچ ارزش افزوده‌ای هم در مقابل وجود ندارد.

او درباره تأثیرات اجتماعی ورود زیاد افراد غیربومی به استان‌های شمالی توضیح می‌دهد که مطالعات نشان می‌دهد که سود افزایش قیمت عمدتاً نصیب مالکان زمین‌ها می‌شود، در حالی که افراد فاقد زمین یا درآمد کافی، فقط با افزایش هزینه مواجه می‌شوند. این موضوع از نظر اجتماعی خطرناک و نگران‌کننده است و ممکن است حتی به سمت افزایش تنش و خشونت نیز پیش برود.

اسفندیاری، تغییر کاربری و حفاظت از زمین‌های کشاورزی، مالیات بر عایدی سرمایه و توسعه گردشگری پایدار را یکی از راهکارهای جلوگیری از آسیب‌ها می‌داند. او معتقد است که الگوی ذی‌نفعانه‌ای که در کشور حاکم است، ابداً به این موضوعات فکر نمی‌کند و مسابقه‌ای از طرف مدیران شکل گرفته که هر کسی هر چیزی را می‌تواند به دست بیاورد و از آنِ خود کند.

منبع: «هم‌میهن»