وزارت اقتصاد دست به کار شد؛ هوش مصنوعی در خدمت ترخیص سریع و شفاف
به گزارش وبسایت پیمانکار، سالهاست که بازرگانان از صفهای طولانی و تأخیر در ترخیص کالا در گمرک شکایت دارند. اکنون وزارت اقتصاد و گمرک ایران، برنامهای ششمحوره برای هوشمندسازی گمرک با هدف جایگزینی سیستم انسانی با سازوکار دادهمحور ارائه کرده است.
یکی از بندهای این طرح، بازتعریف «مسیر سبز» است که شاخص اعتماد تجاری است. در این سیستم، محمولههای کمریسک بهطور خودکار تشخیص داده میشوند و امکان صدور مجوز ترخیص آنی را برای حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از محمولهها فراهم میکند.
کارشناسان گمرک اعلام کردهاند که متوسط زمان ترخیص که امروز نزدیک به ۷ روز است، میتواند تا ۲۴ ساعت کاهش یابد. این کاهش زمان ترخیص علاوه بر پایین آوردن هزینه انبارداری، به روانتر شدن جریان عرضه داخلی نیز کمک میکند.
در مرحله دوم، مسیر سبز به الگوریتم یادگیریمحور متصل میشود تا با هر بار استفاده، دقت پیشبینی ریسک را افزایش دهد. سامانه هوشمند با تجربیات قبلی و دادههای وارد شده، میتواند پیشبینیهای خود را بهبود بخشد.
هوش مصنوعی در تحلیل تصاویر ایکسری
در حال حاضر، دهها دستگاه ایکسری در گمرکهای ایران فعال است اما تفسیر تصاویر همچنان متکی به قضاوت انسانی است. طرح جدید، با اتصال تصاویر به شبکه تحلیلی مرکزی، از هوش مصنوعی برای شناسایی الگوهای مشکوک استفاده میکند.
الگوریتمها میتوانند تفاوت میان کالاهای همشکل ولی متفاوت در محتوا را تشخیص دهند. هر تصویر به بانک دادهای هدایت میشود که قبلاً با میلیونها تصویر سالم و ناسالم آموزش دیده است.
با این شیوه، ضریب دقت بازرسی از ۷۰ درصد به بیش از ۹۰ درصد میرسد و درصد خطای انسانی تا یکسوم کاهش پیدا میکند. همچنین، زمان توقف کامیونها در گلوگاههای مبادی ورودی به حداقل میرسد.
بازطراحی مدیریت ریسک و حسابرسی پیشورود
پیش از این، ارزیابی ریسک تنها پس از ورود کالا به مرز انجام میشد. در مدل تازه، دادههای تجاری، مالی و حملونقل از لحظهی ثبت سفارش، مورد تحلیل قرار میگیرد. گمرک با اتصال به سامانه ثبتارش و بانکهای عامل، میتواند سابقه مالی تاجران را نیز در محاسبه ریسک دخیل کند.
اگر سامانه تشخیص دهد معامله در چارچوب قانونی و مالی سالم انجام شده، کالا به مسیر سبز وارد میشود. در غیر این صورت، پرونده برای بررسی ویژه در مسیر زرد یا قرمز قرار میگیرد.
مزیت دیگر این بخش، ایجاد فرایند موسوم به «حسابرسی پیشورود» است. به جای توقیف فیزیکی کالا، دادههای اسنادی پیشاپیش در سامانه بررسی و تأیید میشود. در نتیجه بازرگان تنها یک بار به گمرک مراجعه میکند.
آمایش نظام گمرکی و مدیریت هماهنگ مرزی
هر واردکننده امروز باید چندین سازمان را برای مجوزهای قرنطینه، استاندارد، محیطزیست و بهداشت طی کند. در طرح هوشمندسازی، همه این نهادها به «پنجره واحد مرزی» متصل میشوند.
مأموریت جدید گمرک، هماهنگسازی دستگاههای هممرز است تا پاسخ به واردکننده بهصورت همزمان و در لحظه صادر شود.
«مدیریت هماهنگ مرزی» اساساً یک فلسفه جدید در حکومتداری مرزی است. هدف آن حذف دوبارهکاریها و ایجاد اشتراک داده در سطح دولت است. در این سیستم، هر دستگاه تنها یکبار اطلاعات را از بازرگان دریافت میکند و همهی نهادها به آن دسترسی دارند.
همچنین، گمرک ایران در نظر دارد نقشهی جدیدی از چیدمان مرزهای کشور (آمایش مرزی) ارائه دهد تا امکانات لجستیکی، دستگاههای ایکسری و نیروهای انسانی متناسب با حجم و ماهیت تجارت در هر گذرگاه تنظیم شود.
پنجره واحد تجاری و پیوند با دولت الکترونیکی
حالا که بسیاری از خدمات عمومی به سمت دولت دیجیتال حرکت کردهاند، گمرک نیز باید پایگاه اطلاعاتی خود را به این شبکه متصل کند.
ایده «پنجره واحد تجاری» بهعنوان قلب پروژه، تمام مراحل از اظهار کالا تا پرداخت حقوق ورودی و ترخیص را در یک بستر دیجیتال گرد میآورد.
اجرای رسمی این پنجره واحد علاوه بر صرفهجویی زمانی و هزینهای، زمینه مقابله با فساد سیستمی را هم فراهم میکند.
تجارت همپیوند با اوراسیا و همسایگان
در گام نهایی، برنامه بر پیوند فنی گمرک ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا متمرکز است. این همکاری در قالب توافقات تبادل داده، از طریق سامانههای امن مبتنی بر بلاکچین انجام میشود.
ایران با ارمنستان، روسیه، قزاقستان و بلاروس مذاکراتی را برای اجرای نظارت تکمرحلهای آغاز کرده است. این سیستم به جای بازرسی دوباره در مرزهای هر کشور، داده ثبتشده در گمرک مبدا را به رسمیت میشناسد.
نتایج اجرای این طرح، کاهش هزینه ترانزیت و افزایش جذابیت مسیر ایران بهعنوان دالان اصلی تجارت آسیا-اروپا است. کارشناسان پیشبینی میکنند با اجرای این طرح، حجم تجارت ایران با همسایگان تا سهبرابر افزایش یابد.
چالشهای اجرای سیستم
هرچند مزایای طرح روشن است، اما چالشهایی نیز در مسیر اجرا وجود دارد. نخست، ضعف زیرساخت ارتباطی در برخی گمرکهای مرزی است که هنوز به خطوط فیبر نوری متصل نیستند.
دوم، تأمین امنیت دادهها و مقابله با نفوذ سایبری که در گمرکات دیجیتال اهمیت حیاتی دارد. همچنین، نیاز به آموزش نیروهای انسانی برای کار با سامانه هوشمند نیز جدی است.
از نظر حقوقی نیز، هنوز چارچوب قانونی امضای دیجیتال برای اسناد گمرکی بهطور کامل به تصویب نرسیده است. بدون قانون معتبر، بخش خصوصی تمایلی به اتکا به دادههای الکترونیکی ندارد.
مطالعات مقدماتی نشان میدهد اجرای کامل گمرک هوشمند میتواند سالانه بیش از ۱.۵ میلیارد دلار صرفهجویی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند.
منبع: خبرنگار مهر
نوشته های مشابه
